Menu
De ‘Doelen’ was van oorsprong een plek voor de schutterij om hun schietvaardigheden te kunnen oefenen. Geen slecht idee, want zij waren namelijk verantwoordelijk voor het handhaven van de rust en orde in de stad en ook voor haar eventuele verdediging tegen vijanden. Daarnaast fungeerden de Doelen ook nog als onderkomen voor de schutters én als logement en herberg. Toen de oude Doelen te bouwvallig werden, besloot de schutterij om een nieuw onderkomen te bouwen.
Het oog van de schutterij viel op een locatie vlakbij, op De Zarken. Hier kocht zij o.a. in 1742 “‘t dubbele huis en erve” van de weduwe Susanne Condet. Als men naar een kaart uit 1698 kijkt, ziet men op dit erf een diephuis met een zadeldak, dat ver naar achteren doorloopt. Aan de westzijde staat er een klein dwarshuisje tegenaan. Mogelijk waren dit diephuis en dwarshuis samen het ‘dubbele huis’.
Op veel oude tekeningen en historische foto’s van De Nieuwe Doelen is te zien dat het pand vroeger niet één dakconstructie had, maar uit twee zadeldaken bestond! Dat is best opvallend; waarom had men niet gewoon één dak gemaakt? Zou men misschien het diephuis dat op de kaart uit 1698 staat hebben laten staan, en het dwarshuisje vervangen hebben door een tweede diephuis, om vervolgens van beide diephuizen één geheel te maken? Dit is helemaal zo gek nog niet, want vroeger was het heel gewoon om materiaal en zelfs hele gebouwen her te gebruiken. Arbeid was goedkoop, maar materiaal was erg duur! Maar…. men had natuurlijk ook zijn trots.
Was daarom de mooie gevelbekroning (‘fronton’) met het wapen van Monnickendam voor de twee aparte zadeldaken geplaatst om dit zuinige hergebruik te maskeren?!
Omdat de schutterij echter na jaren de hoge bouwschuld nog steeds niet kon afbetalen, heeft zij het pand in 1786 aan de stad verkocht. In 1819 wordt ‘De Nieuwe Doelen’ door de stad aan ene Johannes de Wijs verkocht, die er een café-restaurant en hotel in houdt.
Luxe zal het in deze tijd niet geweest zijn. Zo valt in een dagboek uit 1823 te lezen dat hotelgast Dirk Hogendorp een hotelkamer kreeg, die ’benaauwd en ellendig klein was; te drie uren joegen hem de v…… (=vlooien!) het bed uit!’
Misschien was Johannes simpelweg niet voor het hotelvak in de wieg gelegd, want reeds in 1824 wordt het hotel alweer verkocht. Hoe dan ook, tegenwoordig komt u in onze ruime, lichte en sfeervol ingerichte kamers gegarandeerd in een schoon en gespreid bedje terecht!
In 1881 is het hotel met een kolfbaan aan de achterzijde uitgebreid. Kolven is een spel of sport, waarbij met punten kan scoren door een bal met een slaghout tegen een paal te slaan. Oorspronkelijk moesten spelers met zo weinig mogelijk slagen een aangewezen doel in de verte raken (bijvoorbeeld een boom) of met een vooraf afgesproken aantal slagen zover mogelijk te komen. Maar de uitbaters van herbergen en uitspanningen zagen hun klanten liever niet vertrekken achter deze verre ballen aan; dan kregen ze namelijk te weinig klandizie! Daarom ontstond de kleinere kolfversie, op een indoor kolfbaan, die vandaag de dag in ons land nog steeds gespeeld wordt. Inmiddels is de kolfbaan van dit hotel al lang verdwenen, maar zeer waarschijnlijk was het het gebouw dat we rechts op de oude foto hiernaast zien. Overigens zien we op deze foto, genomen richting de achterkant van het pand, ook heel duidelijk het vroegere dubbele dak!
In een krantenadvertentie uit 1890 staat dat er bij het hotel een Rover Safety-fiets te koop wordt aangeboden. Mogelijk had deze fiets toebehoord aan de uitbater Dirk Klaver, die enkele maanden daarvoor was overleden. De Rover Safety fiets is eigenlijk de oer-versie van de hedendaagse fiets. Hij werd in ons land pas sinds 1885 verkocht en stond ook wel bekend onder de naam ‘veiligheidsfiets’. In tegenstelling tot de veel minder praktische ‘Hoge bi’, die één groot en één klein wiel had, had men met de Safety namelijk veel minder risico om om te vallen.
Trots op haar erwtensoep, dat was de uitbaatster van het Doelen Hôtel, de weduwe J.S. Dekema, wel. Dit gerecht was dan ook vaste prik voor de verkleumde schaatsenrijders op doortocht naar (toen nog) het eiland Marken. Weduwe Dekema was zodoende zeer onaangenaam verrast, toen er een anonieme, negatieve review over haar erwtensoep in het Algemeen Handelsblad bleek te staan. Ze liet deze ‘erwtensoepquaestie’ er niet bij zitten. Bijgekomen van de schok, vatte zij de moed op om aan enkele zeer voorname gasten te vragen of de erwtensoep hen beviel. Dat bleek het geval te zijn, waarop weduwe Dekema deze heren vroeg of zij hun tevredenheid wilden bekrachtigen met een handtekening, waartoe zij inderdaad bereid bleken. Zodoende verscheen een dag later in het Algemeen Handelsblad de volgende duidelijke tekst:
Tussen 1888 en 1956 reed ‘De Waterlandse tram’ in de regio ten noorden van Amsterdam. Tot 1932 was dit een stoomtram, maar in dat jaar werd deze vervangen door een elektrische tram. Het Doelen Hôtel vormde de eerste halte in Monnickendam.
In 1937 is het pand verbouwd tot burgemeesterswoning. Hierbij werden de twee oude zadeldaken vervangen door één nieuw dak, in de vorm van een afgeknot schilddak. De oude zolder was namelijk erg bouwvallig geworden. Dit had waarschijnlijk te maken met de zakgoot die tussen de twee zadeldaken inliep. Dergelijke goten staan bekend om vele vochtproblemen, want als ze verstopt raken, kan het regenwater niet weg en ontstaat er al snel een lekkage naar de zolder.
Terwijl de zolder en daken dus werden vervangen, moest het kunstig golvende fronton met het wapen van Monnickendam absoluut bewaard blijven, en iets lager herplaatst worden. In het bestek uit 1937 staat meermalen zeer duidelijk gespecificeerd dat in geval van onverhoopte schade aan het fronton (hier: ‘kroonlijst’ genoemd) de aannemer er volledig verantwoordelijk voor zou worden gehouden! Ook de fraaie consoles in rococo-stijl (een frivole barokstijl) moesten herplaatst worden.
Bovenstaand cultuurhistorisch onderzoek is uitgevoerd door Bureau Bouwtijd.
Teksten: ir. Jacqueline de Graauw
Bronnen
Archieven
Literatuur
Krantenartikelen
Overige websites
Afbeeldingen
(Bewerkingen door Bureau Bouwtijd)
Copyright © 2024 Fortuna Spinoza | Algemene Voorwaarden | Privacyverklaring | Cookies
NL 
EN